Geriatri ve Covid 19 Pandemisi

Covid 19 pandemisi  dünyada ve ükemizde etkili olmaya devam ediyor. Aşı çalışmaları sürmesine karşın henüz etkin koruyucu olabilecek bir aşımız yok. Eldeki ilaç ve tedaviler deneme aşamasında tedaviler ve çok az sayıda hasta ile çalışmaları mevcut.  Kanıta dayalı olarak Corona korunmasında ispatlı hiçbir ürün yok. Hidroksiklorakin, favipiravir, azitromisin, oksijen ve antikoagulanlar dışında elimizde tedavi seçenekleri son derece kısıtlı. Ülkemizde şu ana kadar yaklaşık  4500  kişi hayatını kaybetti. Vaka sayısında dünyada 9.,  ölümlerde 12. sıradayız. Bu zor dönemde hayatları pahasına çalışan tüm sağlık çalışanlarına  sonsuz teşekkür.

Bilim kurulu tavsiyeleri ile alınan önlemler salgının kontrolünün bu aşamaya gelmesinde etkili oldu.  Tüm dünyada yaşlı hastalarda ölüm oranları yüksek. Ülkemizde yaşlı nüfus %9, İtalya-İspanya-Fransa-İngiltere gibi ölüm sayılarının çok olduğu ülkelerde % 20’lerde. 21 mart tarihinden itibaren 65 yaş üstünün  evde kalması sanırım vefat sayısının görece azlığının en önemli sebebi oldu. Biz az olan bu yaşlı nüfusu,  birde evde tutunca vakalarımız görece daha genç hastalar oldu ve ölüm sayıları azaldı. Bu  başarının önemli sebeplerinden birisi sağlık sistemimizin ayakta kalması oldu .

Yaşlılarda covid 19 hastalığı atipik seyredebiliyor. Deliryum, oryantasyon bozukluğu,  düşme, şuur bulanıklığı, genel durumda bozulma bir Covid veya infeksiyon beliritisi olabiliyor ve ateş olmayabiliyor. Yaşlıda infeksiyon sırasında ateş olmaması, lökosit hücre sayısının artmaması, beklenen belirtiler yerine farklı belirtiler olması başka enfeksiyonlarda da gördüğümüz bir durum. Hastaneye yatan yaşlılarda sosyal açıdan destek çok önemli oluyor. Odada izole olduklarında sorunlar telefonla, görüntü görüşerek  azaltılabiliyor.  Yatış seyrinde deliryum yine  önemli bir sorun olabiliyor.

Covid-19 ve vitamin D kullanımı

Evde kalan yaşlılara egzersiz , uygun beslenme , iyi uyku önerdik. Bağışıklık sistemini en  iyi koruyan faktörler bunlar. Her yaşlının egzersiz kapasitesi ve ev içi spor yapma alışkanlığı farklı. Yürüyüş ve basit direnç  geliştirici egzersizler yaşlıların kaslarını koruyup, sarkopeni denilen kas erimesinin olmasını engelleyebiliyor. Yine bu süreçte vitamin D kullanımının bağışıklık sistemine katkıları çok: hiç kullanmayan hastalarda kan düzeyi bakmak yerine başlangıç dozlarında kullanım öneriyoruz. Beslenmenin en az 3-4 öğün ve mutlaka protein içeriği zengin olması kasları iyi koruyor. Kronik hastalık yaşlılarda çok daha sık. Hipertansiyon, diyabet, KOAH, kalp damar hastalıkları yaşlıda sık görülen kronik hastalıkların bir kısmı.  Pandemi döneminde evde mutlaka hastalar ilaçlarını düzenli kullanmalı. Hiçbir tansiyon ilacını Corona sebepli değiştirmeye gerek yok. Hastalar inhaler ilaçlarını mutlaka kullanmaya devam etmeliler. Her yaşlının ilaçlarını düzenli kullanması çok önemli. Yavaş yavaş kronik hastalıkların kontrolleri  başlamalı ve yine acil durumlarda yaşlıları acile gitmekten korkmamalı.

Yaşlılar ve toplum açısından evde kaldıkça kaygılar, endişeler, ölüm korkusu ve yaşlı yakınlarının endişesi arttı. Gerekli durumlarda psikiyatristlerle online veya önlemler alınarak yüzyüze görüşme son derece yararlı olabilir. Aile dayanışması ve yaşlılara yönelik ilgi ve fiziksel değil ama genel destek, sosyal destek ve ilgi artışı kuşaklararası dayanışmayı arttırdı. Aile ilişkileri daha güçlendi. Yaşlısı evinde birlikte yaşayanlar onları infekte etmemek için daha çok dikkat ettiler. Yaşlı  kadınların %30 okuryazar değil, internet kullanımı Tuik rakamlarına göre yüzde 18. Bu sebeple TV ve yakınlarının telefonlarını onların ana bilgi kaynakları oldu. Televizyonlardan yapılan bilgilendirmeler son derece yararlı oldu. Yaz geliyor, yaşlılar köy ve yazlıklarına gitmek isteyecekler. Bu konuda yapılan yeni düzenleme ile bir aydan fazla kalacakları yerlere gerekli  önlemlerle gidebilecekler. Yakın dönemde yaşlıların ve herkesin sosyal mesafe, el yıkama ve maske  kurallarına mutlaka uyması çok önemli. Yaşlılar evde olduları ve virüsle karşılaşmadıkları için, ilk çıktıklarında ve sonrasında daha da dikkatli olmak zorundalar. 

Kaygı, uykusuzluk, depresif düşünceler, uyaran azlığı sebebi ile unutkanlık artışı, hareket etmeyenlerde kas erimesi, ajitasyon gibi sorunlar oluşmaya başladı.  Sokağa çıkma yasağının olduğu günlerde sokağa çıkma serbestliği işe yaradı. Yakın dönemde yasakların bitmesi ile yaşlılarda günlük yaşamın içinde olacak. O dönemde ve yıl boyunca maske, sosyal mesafe ve el yıkama 3 basit ama ana olmazsa olmaz kural.

Ne kadar sürecek ? Yeni normal ne olacak ?

Aşı bulunana kadar eski normale donemeyiz. Kişisel olarak süre vermenin yanlış olduğunu düşünüyorum. Normalleşme adımlarına geç başlanmalı, ve yavaş yavaş normalleşmeli. Özellikle şehirlerarası ulaşım erken  açılmamalı. Okulların bu sene açılmayacak olması son derece doğru bir karar. Sonbahara bundan kurtulmuş olmak istiyorsak önlemlere tam uymalıyız. Yazın sıcak etkisi ile daha iyi günler yaşayacağız. Bir yandan kontrollü sosyal hayat ve normalleşme  yaşanırken, dikkat etmeye devam edeceğiz. Yaşlıların normalleşmesi herkesten geç ve zor olacak.